Oppdatering (2025): Eit reisebrev frå 2010, den gongen ein Ukraina-farar kunne tillata seg å fokusera på innreiing av nattog og opningstider i billettskrankar. Måtte det snart koma ei tid der slikt vert mogleg att. Gje gjerne ei gåve til Fritt Ukraina.
Nokre medlemer av nettsamfunnet Underskog har i godt og vel eitt år testa restaurantar i Oslo. I fjor haust dukka ideen opp at konseptet skulle utvidast til testing av byar. Fyrste by ut er Kyiv, hovudstaden i Ukraina, og reisefylgjet forlèt Gardermoen på fredag for ei langhelg. Eg ville gjerne vera med, men har jobba for mykje med miljøkonsekvensane av flytrafikken til at eg kunne flyga ned med godt samvit. Fleire vellukka utanlandsturar med tog dei siste åra fekk meg snart til å sjå etter om eg kunne gjera den flybaserte langhelga om til ei togbasert langveke. Med hjelp av mannen på plass 61 og reiseplanleggjaren til Deutsche Bahn kom eg fram til fylgjande reiserute:
Det enklaste hadde vore å ta Kiel-ferja, hoppa på eit tog til Berlin og ta direktetoget Kashtan derifrå til Kyiv. Men den meir omstendelege ruta gjev høve til opphald i interessante byar undervegs, og lèt seg ikkje minst kombinera med ein interrail-billett til 1367 kroner som gjev fem dagar fri reise gjennom Sverige, Danmark, Tyskland og Polen innan ein tidagarsperiode – perfekt for turen min – og togbillettar i Ukraina er nesten gratis i norsk målestokk, i motsetnad til direktebilletten frå Berlin til Kyiv. Det gamle russiske jarnbanenettet har breiare sporvidd enn det europeiske, så grensekryssande vagner må heisast opp i lufta og setjast ned på nye boggiar. Det kostar. Etter å ha vurdert ulike alternativ, satsar eg på å kryssa den polsk-ukrainske grensa ved Przemyśl til fots, hoppa på ein buss til Lviv og ta toget vidare til målet for reisa. På tilbaketuren kan det henda eg tek eit nattog heile vegen frå Lviv til Kraków eller Wrocław i Polen, men det vil eg vurdera når eg kjem til Ukraina.
Eg fekk meg ein rask frukost heime i Nordahl Bruns gate før eg la i veg med fyrste etappe, 37-bussen til Jarnbanetorget. Bussen var i rute, og godt var det, sidan eg kom til spor 17 på Oslo S fem minutt før toget til Gõteborg køyrde klokka 7. Dei fyrste hundre åra med norsk sjølvstende var togsambandet til Sverige velutvikla, men dei siste åra er det skòre ned til nokre få avgangar til Gøteborg, Karlstad og Stockholm. (At det no manglar «daglege» nattog frå Oslo til den svenske hovudstaden og Malmö/København må vera ein av dei største skandalane i europeisk samferdslepolitikk. Tilbodet på strekninga Trondheim-Bodø er langt betre, trass i at det både er lengre, dyrare grunna manglande elektrifisering, og langt færre som bur langs lina.) No som E6 er opna som motorveg heile strekninga frå Vinterbro til kontinentet, medan moderniseringa av Østfoldbanen stoppa i Moss for mange år sidan, er toget òg langsamare enn buss og bil til Gøteborg.
Toget er likevel meir komfortabelt og sivilisert, og eg fann meg snøgt til rette i eitt av dei to unummererte, vindaugelause seta lengst bak i stille-avdelinga – det næraste vi kjem soveplassar på denne avgangen, som eg lærde å kjenna då eg pendla til Moss som organistvikar i 2008. Etter ei veke med lite svevn, var det godt å kunna døsa seg forbi Østfold-byane og ned til siste stopp på norsk side, Halden. Innan dess var toget nærast tømt for passasjerar. Tysdag føremiddag er vel ikkje den vanlegaste tida å ta seg ein harrytur på. Nedover den svenske landsbygda tok eg plass ved vindauga, og til skilnad frå det eg har vore van med, var det ikkje mindre vinter i Vest-Sverige enn i Oslo. Til Göteborg kom toget i rute, 3 timar og 55 minutt etter avgang frå Oslo.
Direktetoget Oslo-København er for lengst historie, men Statens Järnvägar køyrer i det minste eit korresponderande X-2000-tog vidare frå Göteborg. Avgangen vart nokre minutt forseinka, men saman med dei få medpassasjerane mine kom eg til København i rute klokka 15. Eg kunne spara 59 kroner på å ta eitt av dei mange Øresundstoga, men unte meg det meir staselege X-2000 denne gongen – det næraste vi kjem langdistanse høgfartstog i Skandinavia, trass at toppfarten på det svenske jarnbanenettet «berre» er 200 km/t. Göteborg-København tek vél ein halv time kortare tid enn den omlag like langstrekte ferda Oslo-Göteborg, medrekna snuing av toget i Malmö. Svenskane er heller ikkje så gniene at dei tek 90 kroner ekstra for eit vesalt straumuttak ved setet. Det dei tek avgift for er tilgang til internett – 39 kroner for ein halvtime, 99 kroner for heile reisa. Eg greidde å kopla meg på det trådlause nettet, men då eg skulle kjøpa internettilgangen mislukkast Visa-verifiseringa, og SMS-betalinga fungerte ikkje med mitt norske mobilabonnement. Eg trur eg kunne gått i bistrovagna og kjøpt ein kupong, men fann ut at eg like godt kunne lesa i psykologihistorieboka mi i staden.
På stasjonen i København vart eg møtt av min gode ven og partikamerat Adam, for tida retorikkstudent i byen. Vi kom oss ut til husværet hans på Nørrebro med S-tog (lokaltog med god plass til syklar og gratis trådlaust internett – lær, NSB!) og metro (nybygd, førarlaus og med dagslys på stasjonane). Vinteren har bode på snø og kulde òg i den danske hovudstaden, utan at det hindrar folk i å sykla i byen. Det hjelper nok at sykkelvegar finst overalt, og at dei vert brøyta like sjølvsagt som bilvegane (lær, Oslo kommune!). Som den hyggjelege eksilpolakken Adam er, var det ikkje vanskeleg å finna ut at vi skulle laga pirogar til middag.
I morgon tidleg ber det vidare mot Berlin og Poznań, og så sant eg greier å kopla meg på nettet, vert det nytt reisebrev her på bloggen i morgon kveld.
Nok ein tidleg frukost for å nå eit tidleg tog frå stasjonen. I dag skulle eg med morgontoget frå København til Berlin, med avgang 07.45. Men det er ikkje berre NSB som slit i vinterkulda. Toget trilla ikkje inn på hovudbanegarden før nærare halv ni, etter å ha vorte sperra av eit havari på Nørreport stasjon. Eg har reist denne strekninga før, men nytt denne gongen var at det dansk-tyske jarnbanesamarbeidet hadde sett inn eit av dei elegante InterCityExpress (ICE)-togsetta i staden for dei danske dieseltraktorane med det velfortente kallenamnet «gumminase». ICE-nettverket av snøgge, komfortable avgangar dekkjer no det meste av Tyskland med fleire forgreiningar til grannelanda, og er med god grunn eit flaggskip for Deutsche Bahn. Maken til straumlineforma tog skal du sjå langt etter.
Toget frå den danske hovudstaden til Hamburg og Berlin utmerkjer seg ved at det kryssar Fehmern-sundet med ferje. Så vidt eg kjenner til er dette det einaste ferjesambandet i Europa som tek med seg rutebundne passasjertog på dagtid. Slikt var vanlegare før – ein gong las eg om korleis folk såg fram til å kunna ta toget frå Oslo til Haugesund over Sørlandsbanen, med jarnbaneferje over Boknafjorden. (Vonleg kan vi om ikkje alt for mange år oppleva å ta toget frå Oslo til Stavanger over Haukelibanen, med jarnbanetunnel under fjorden.) Den andre passasjerjarnbaneferja eg har teke er den som fraktar nattoget Malmö-Berlin frå Trelleborg til Sassnitz. Det mest spektakulære denne gongen var nok likevel å koma til sørspissen av Danmark i tjukt snødrev, og kryssa sundet med synlege isflak i havet.
Då toget kom inn til sentralstasjonen i Hamburg var forseinkinga køyrd inn så nær som ni minutt, men så vart det meir venting på å koma ut att frå denne mammutstasjonen. Eg gjekk av på Berlin Ostbahnhof ein halvtime seinare enn planlagt. Der kunne eg faktisk ha teke toget vidare beine vegen til Kyiv ein time seinare, og kome fram i morgon ettermiddag, men i tillegg til at det hadde vore nokså dyrt, tok eg ikkje sjansen på så kort overgangstid. Eg gjekk innom billettkontoret for å høyra om dei kunne reservera plass til meg på nattoget frå Poznań til Przemyśl, men det lukkast ikkje betre enn då eg freista få NSB til å gjera sameleis før eg la ut på ferda. Den polske jarnbanen er litt lite samarbeidsviljug når det gjeld utanlandsbillettar, men som eg skal koma tilbake til har dei andre styrkar. Eg kjøpte meg eit overraskande velsmakande (og billeg!) smørbrød og sette meg til å venta på Berlin-Warszawa-ekspressen. I rutetabellen stod det at det skulle koma klokka 16.40 til spor 3. Der synte det seg at informasjonstavlene var ute av drift, så det var berre å høyra etter på høgtalaren som snart annonserte at toget var 15-20 minutt forseinka grunna venting på korresponderande tog ved Berlin Hauptbahnhof. Fint, men dette vart berre sagt på (veldig forståeleg) tysk. Ikkje noko stort problem, men det kunne vore forvirrande for mindre språkkunnige ferdafolk når det i mellomtida kom eit lokaltog inn på same sporet. Annonsering på fleire språk, eventuelt nokre refleksvestkledde folk på plattforma når informasjonstavlene ikkje verka, hadde ikkje vore dumt.
Dagens høgdepunkt var matvagna på toget til Polen. Skikkeleg restaurant med meny, mange rettar å velja mellom og polske (dvs. hyggjelege) prisar. For 7,50 euro fekk eg meg rugsuppe (żurek) med brød til forrett, pirogar med kål- og soppfyll (nam!) til hovudrett og sprudlevatn å drikka. Om eg nokon gong tek eit morgontog på denne strekninga, må eg kjøpa meg «norsk frukost», som ifylgje den polske jarnbanemenyen er basert på egg og laks. Då eg forlét toget i Poznań var det nesten i rute. Eg hadde tenkt å kjøpa billett vidare med nattoget til Przemyśl, men nei – her stengjer billettkontoret klokka 19.30, og «billettautomat» er visst eit framandord. Eg tok beina fatt og gjekk eit par kilometer inn til sentrum av byen, for å proviantera og finna overnattingsstader om det skulle syna seg at toget i natt er fullt. Elles ikkje mykje å oppleva i Poznań by på ein mørk onsdagskveld, fekk eg inntrykk av.
No er eg då tilbake på stasjonen, som heldigvis er utstyrt med internettkafe. Vonleg vert neste reisebrev frå Ukraina.
Då eg hadde skrive ferdig førre reisebrevet, gjekk eg ut or internettkafeen og opp det eg trudde var ei trapp til plattformane, sidan eg rekna med at toget eg hadde tenkt å ta allereie var sett opp. Det var det, men trappa førde ikkje ut til sporet. I staden fann eg meg sjølv midt i ein svær stasjonshall med uendelege rader av billettskrankar. Tidlegare på dagen, då eg fyrst kom til Poznań, stussa eg over at hovudstasjonen i ein såpass stor by var så liten, og at billettsalet stengde så tidleg. Trass i at eg òg har opplevd slikt før, nemleg at bystasjonar særleg i dei gamle austblokklanda kan ha fleire hallar med dårleg skilting seg i mellom, tenkte eg ikkje noko vidare over det før eg med eitt stod der i hovudhallen.
Eg gjekk rakt til den opne skranken og fekk kjøpt billetten eg trong. Sidan det var rett før toget skulle gå og eg visste det berre var éi 2. klasse sovevagn i togsettet, tok eg meg ikkje bryet med å spørja om soveplass. Då eg gjekk på toget, oppdaga eg at billetten ikkje eingong inneheldt nokon plassreservasjon, men når ein betaler skarve 120 kroner – ordinær pris – for å reisa 678 kilometer, er det vel grenser for kva ein kan venta seg. Sitjevagnene var kupevagner av den gamle sorten, med teoretisk plass til seks reisande i kvar kupe. For dei av oss som er opptekne av å leva i noet og gjera det beste ut av kvar situasjon, er 12 timar på eit slikt nattog ei tilrådeleg øving. Vi var stort sett fire som sat gjennom natta i kupeen min, så vi kunne i alle fall strekka beina, og om morgonen gjekk mi personlege lukke opp nokre hakk då eg fann ut at nabovagna hadde dopapir. Jamt og trutt, med noko som kjendest som ein toppfart på 65 km/t, toga vi gjennom den polske landsbygda frå vest til aust, og dei få av oss som heldt ut heilt til endestasjonen kunne konstatera at vi var i rute til Przemyśl (i alle fall etter NSB-målestokk).
Dei som kjenner meg godt veit at eg kan ha autistiske sympatiar, så eg nytta togturen til å fordjupa meg i Thomas Cook-togtabellen over alle europeiske togavgangar denne vinteren som er verde å rekna med. Der oppdaga eg at det skulle gå eit tog direkte til frå Przemyśl til Kyiv om kvelden. Eg tykte likevel ikkje det ville vera verdt det å betala fleire hundre kroner ekstra for å «sleppa» å få med meg Lviv på vegen. Det eg gjorde, var å droppa planen om å kryssa grensa til fots – eg hadde lese at grensekontrollen av busspassasjerar var mindre streng no enn før.
På busstasjonen fann eg ein farkost som i Noreg knappast hadde fått passera som russebuss, med destinasjon Lviv. Eg tok sjansen, og snart var vi ved grenseovergangen. Fyrst ei polsk grensevakt inn på bussen – tok med seg alle passa, vi venta nokre minutt og fekk dei tilbake. Vidare over til den ukrainske sida av overgangen, ein god halvtime venting på at dei skulle gjera seg ferdig med to bussar føre oss, før vi alle fekk gå ut og helsa på passkontrolløren. Ho stussa over at eg kom som turist med reisemål Kyiv på ein minibuss med mest polakkar på harrytur, men lét meg gå. Enno ei stund venting på å få passa tilbake, så ein tollar inn på bussen, tydelegvis for å sjå etter gøymde pakkar. Nokre minutt til, endå ein tollar, denne gongen med spørsmål om vi ville deklarera noko. Endeleg fekk vi køyra, og kva var det fyrste som møtte auga på den ukrainske sida? Jau, eit kjøpesenter og ein skog av pengevekslarar. Halvparten av passasjerane nytta då òg høvet til å gå av bussen der.
Vi andre humpa vidare langs E40, før trafikken med eitt korka seg fullstendig. Då vi omsider, etter vel ein time stillstand, kom oss vidare, vart vi vitne til årsaka: eit vagntog i usedvanleg positur på det såpeglatte føret. Det såg ikkje ut som om nokon hadde kome til skade, men vagntoget minte meir om VM i turn enn om eit transportmiddel. Framme i Lviv, eller rettare sagt busstasjonen utanfor Lviv, hadde eg tilbakelagt dei 100 kilometrane frå Przemyśl på i underkant av fire timar. Det fine med denne måten å reisa på, er at slikt knappast skapar irritasjon. Kva er vel ein time forseinking her og der, når ein likevel skal reisa i mange døger?
Eit anna tips: Skal du raskt til ein stad i ein by du ikkje kjenner, ta drosje. Det gjorde eg sjølvsagt heller ikkje, så for å koma meg til jarnbanestasjonen på andre sida av byen hoppa eg på ein minibuss som visstnok skulle til sentrum. Eg såg korleis byen vart gradvis meir full av folk, og frekvensen av engelskspråklege butikkvindaugo auka, og tenkte at eg måtte vera på rett veg. Full av folk vart òg minibussen – det var ikkje ulikt 37-bussen i Oslo i rushtida, berre at det er, ja, ein minibuss. Eg sat inst ved eit vindauga, og sende ein still takk til dei som styrer med slikt då kvinna ved sida av meg reiste seg før eit stopp som synte seg å vera midt i sentrum av byen. Frå dette punktet greidde eg å orientera meg på det dårlege kartet i Ukraina-gaiden min, og staka ut retninga til jarnbanestasjonen. Spaserturen frå sentrum vart mi synfaring av Lviv for denne gongen.
I det heile har eg kjensla av å ha overvurdert verdien av å få nokre timar i byar undervegs på ein slik tur – i alle fall på vinterstid, i land der eg ikkje kan språket godt nok. Eg tvilar ikkje på at Lviv er ein flott by, men ein februarkveld der eg må prioritera å få meg togbillettar og noko i magen – alt saman på eit språk eg ikkje skjønar stort av – greier eg ikkje godt å ta sjarmen inn over meg. Ein betre rytme hadde vore å koma hit seint om ettermiddagen, ha overnattinga klar, ta ein tidleg kveld for å kunna utforska byen dagen etter i ro og mak, før nattoget går vidare.
Det er òg irriterande å slita så mykje med språket som eg gjer her i Ukraina. Lommeparlør har eg, men det hjelper lite når eg ikkje kan dei viktigaste frasene utanboks, til dømes «kva kostar det» og «eg kan ikkje ukrainsk eller russisk, men derimot engelsk, tysk og litt polsk». Likevel greier eg meg betre no enn før, då eg heller gjekk svolten enn å risikera å bruka feil ord på restaurant. På jarnbanerestauranten i Lviv fekk eg meg middag: borsjtsj til forrett og eit stykke svinekjøt med eit fjell av ostegratinerte franske poteter på til hovudrett. Heile herlegdomen kosta under femtilappen, og dette var nok ikkje den billegaste staden i byen. Maken til kvalitetssikra meny har eg aldri sett – stempla og med fire underskrifter på kvar side. Alt berre på ukrainsk, sjølvsagt, som det høver seg på ein internasjonal jarnbanestasjon.
Billetten vidare til Kyiv i natt fekk eg utan noko om og men – eller annan munnleg kommunikasjon – ved å skriva avgangstid, Kyiv og «kupejnyj vahon» med fine kyrilliske bokstavar på ein lapp og gå til luka med lengst kø (= størst sannsyn for at dei sel vanlege billettar, ikkje berre rabattert pakketurar til niesar av krigsveteranar som skal på ferie til Krym). Av dei ymse avgangane valde eg sjølvsagt den klokka 22.47, same tid som nattoget på Sørlandsbanen går frå Oslo S.
Det minner meg dessutan om at eg faktisk har passert ei tidssone, og har ein time mindre venting føre meg enn eg trudde før eg tok til med dette tredje reisebrevet. Godt eg ikkje forvilla meg ned i byen att i kveld, toget går om førti minutt.
Sjå der, no våga eg jamvel å gå til skranken i ventehallen og spørja på ukrainsk om dei selde trådlaus nettilgang.
Billetten til Kyiv-ekspressen var prenta både på ukrainsk og russisk, utan at det hjelpte meg stort. Eg skjøna at eg skulle til vagn nummer 13, og konduktøren der vinka meg inn med det eg oppfatta som try-eittelleranna-try. Og ja, plass nummer 3 var ledig den, i alle fall ei stund. Heldigvis var det billettkontroll så snart toget tog til å rulla, der eg fekk greie på at det var plass trydtsjat’-try, 33, eg skulle ha. Eg hadde kanskje skjøna det med ein gong om konduktøren ikkje hadde snakka russisk, der vokalar i trykklause stavingar gjerne forvitrar. Eg greier ikkje heilt å ta parti i den ukrainske språkstriden – vanlege folk ser ut til å ha det fint i ein tospråkleg kvardag – men ukrainsk er meir turistvenleg sidan uttalen er lettare å få tak på. Etterpå såg eg at plassnummeret stod på billetten (tredje line, etter fyrste ord frå venstre, så veit eg det til neste gong).
I rett kupe fekk eg selskap av ei ukrainsk kvinne, og før svevnen tok oss hadde vi ein så interessant samtale som det polsk-tyske akutt-pidginet (blandingsspråket) vi utvikla kunne tillata. Sitjeplassane vart gjorde om til senger ved hjelp av ein tynn madrass, ei langt rausare pute og sengeklede – alt inkludert i billettprisen (kring 85 kroner), i motsetnad til det gaidbøkene gjerne seier. Vagna verka både ny og fin, med mjuke tepper i gangen. Rett nok både bråka og humpa det litt meir enn på norske nattog, men ikkje verre enn at eg – utan øyreproppar – fekk sova like godt som i sovevagnene til NSB.
Eg kom aldri så langt som å finna ut av toalettfasilitetane på toget, og på stasjonen i Kyiv fekk eg ganske enkelt ikkje gjera det – stengt for reingjering mellom 7.30 og 8.00! Eg gjekk ut og la i veg mot sentrum og hotellet vi skal bu på. Retninga var rett, og eg trivst vanlegvis med å gå meg vill på ukjende stader, men med snødrev og isande vind var det ikkje så freistande denne gongen. Ein augneblink tenkte eg å finna ein drosje, før eg kom på at eg kunne ta metroen. Som eg var innom i går, er drosje ein fin måte å koma dit ein skal, medan andre framkomstmiddel gjerne fører til meir uventa og spanande opplevingar.
Eg hadde god tid, og kasta meg inn i folkehopen på metrostasjonen med barnleg glede over å endeleg oppleva kollektivtrafikk etter dytt-og-vert-dytta-prinsippet. I Oslo er det eit irritasjonsmoment, her er det ein livsstil. Det er òg ein næringsveg, takk vere naive turistar som meg. Eg var nok eit lett bytte når eg stod der, som sild i tunne med sekk på ryggen, koffert i den eine handa og gaidbok i den andre. Nett kvar det skjedde veit eg ikkje, heller ikkje om det var den same som hadde stukke av med lommeboka mi som hadde opna ryggsekken. Vel framme på hotellet kunne eg i alle fall konstatera at eg var pengelens, bortsett frå 100 euro i magebeltet og nokre småpengar i bukselomma. Sekken hadde vore opna, men både datamaskina mi og dei dyre øyretelefonane mine var urørde, trass at dei var langt meir verde enn innhaldet i lommeboka. Om det finst nokon moral i dette, måtte det vera denne:
Heldigvis hadde eg meir enn nok pengar til å få meg noko mat, medan eg ventar på at dei flygande Underskogsbuarane skal dukka opp og vonleg ha likviditet nok til å kunna gje meg krisekreditt i helga. Framhald fylgjer.
Eg sette beina på norsk jord att på Gardermoen i går kveld, vel tre dagar før eg hadde tenkt å gå av toget på Oslo S. Dei som måtte undra på korleis opphaldet i Kyiv med gjengen frå Underskog var, vil ikkje få vita stort meir her på bloggen enn at det så avgjort var ei triveleg helg, med gildt selskap og mykje god mat. Men mest av alt fekk eg læra meg sjølv betre å kjenna, og det set ramma for dette siste reisebrevet.
Så langt tilbake eg kan hugsa har eg lika å reisa, og sidan 16-årsalderen har eg reist jamleg i Europa på eiga hand – som musikar, i politiske samanhengar og for å vitja folk eg har møtt på nettet. Eg har nok reist meir enn det som er vanleg i denne alderen, men turisme har eg lite røynsle med. Med turisme meiner eg å reisa ein stad utan å ha anna føre enn å «sjå» staden, gjerne innlosjert på hotell og med restaurantmat som ein av dei største utgiftspostane på feriebudsjettet.
For meg vart langhelga i Kyiv eit uventa møte med turismen. Vel visste eg kva eg gjekk til, med hotellopphald, restaurantvitjingar og synfaring av gamle bydelar, men eg visste lite om korleis eg kom til å reagera. Eitt kjennemerke ved turistlivet er at det skil seg dramatisk frå det livet ein elles lever. Ideelt sett skal det vera eit avbrekk frå kjas og mas i kvardagen, eit høve til å verkeleg slappa av og lada batteria, i påvente av at ferien skal ta slutt og det brutale dagleglivet skal melda seg att.
«Problemet» mitt er at kvardagen min inneheld lite kjas og mas. Eg slappar av ved å gjera ting eg trivst med, og ladar batteria når eg kjenner at dei gjev meining. Eg livnærer meg på ein kombinasjon av studielån og frilansjobbing som gjer meg i stand til å forma dagane slik eg finn det for godt. Når eg har hatt stort utbyte av reisene mine dei siste åra, har det med å gjera at møte med menneske andre stader har gjort livet og virket mitt rikare. Til dømes dei to store utanlandsturane mine i fjor: fyrste halvdelen av mai vitja eg partifeller i Norwich, London og Brighton og hjelpte til med EU-valkampen, før eg runda av med å delta på kongress i det svenske Miljöpartiet; andre halvdelen av september deltok eg på orgelkurs i både Toulouse og Naumburg. Eg har utvikla eit veldig positivt forhold til reising, utan å vita så mykje om kvifor. Helga som turist i Ukraina har gjort meg meir medviten om at det ikkje har så mykje med reisinga eller avbrekket i seg sjølv å gjera, som med menneska eg har møtt og hatt gjevande opplevingar med.
No ser eg òg klarare kvifor det ikkje har vore noko offer å kutta ut flyet som transportmiddel nesten fullstendig sidan 2007. Det har gjeve meg insentiv til å vera noko meir enn berre turist, til å oppsøkja fleire gjevande situasjonar enn eg elles hadde gjort. Eg har teke kontakt med folk eg elles hadde passert i 30.000 fot, og gjerne stoppa ein dag eller tre for å læra dei å kjenna undervegs til det eigentlege målet for reisa. Eg har vitja ein pensjonert fysikkprofessor og amatørorganist i Sveits (eigentleg på veg heim frå ein konsert i England), hatt festlege samtalar med skuleungar i ein slovakisk landsby (på ei blanding av polsk, tsjekkisk og tysk; eigentleg på veg heim frå ein polsk ven), og fått omsyning i eit forskingssenter for robotteknologi i Toulouse (av verten min i etterkant av orgelkurset i haust, før eg måtte vidare til Tyskland). At eg har kome frå det heile med eit lågare økologisk fotavtrykk enn elles har mest vore ein bonus.
I Kyiv kjende eg ingen, og språkdugleiken – som er ein faktor av faktiske kunnskapar og sosialt vågemot, der sistnemnte er hovudproblemet for meg – var heller dårleg. Eg var bunden til å vera turist, og det gjev meg ikkje stort. Snarare vert eg frustrert over at eg ikkje er heime og kan arbeida med det eg brenn for. Då stod eg att med triveleg samvære med dei andre i gruppa, eit samvære som vi òg har heime med jamne mellomrom. Eg gjekk trøtt av å vera borte, og då det synte seg at ein flybillett med same fly som dei andre tilbake til Oslo var kriminelt billeg – 1300 kroner kjøpt dagen før – var det ikkje eigentleg vanskeleg å slå til. (Eg ville ha måtta ut med omlag same sum i togbillettar og plassreservasjonar for å koma meg heim med tog.)
Jau, eg har fått riper i lakken som miljøalibi. Det har eg heldigvis ikkje hatt ambisjonar om å vera. Prosjektet mitt er ikkje å driva flyselskapa til konkurs ved å la vera å kjøpa billettar, men å visa kva som kan la seg gjera. Togreisa til Kyiv gjekk då òg imponerande knirkefritt, endå eg på ingen måte valde lettaste rute. Politikarane våre har visseleg ein jobb å gjera for at det skal verta lettare å vera turist på ein miljøvenleg måte. Spørsmålet er i kva grad ein sunn politikk òg ville fjerna mesteparten av grunnlaget for turismen, til fordel for reising som gjev meining.